રક્ષાબંધન ભાઈ-બહેનના અતૂટ પ્રેમનું પ્રતીક છે, અને આ દિવસે મોં મીઠું કરાવવાનો રિવાજ છે. ઘરે બનાવેલી મીઠાઈઓ(Sweet) નો સ્વાદ અને પ્રેમ અનેરો હોય છે. અહીં તમને પાંચ પરંપરાગત ગુજરાતી મીઠાઈઓની વિગતવાર રેસિપીઝ આપવામાં આવી છે, સાથે જ તેને બનાવતી વખતે કઈ નાની-નાની બાબતોનું ધ્યાન રાખવું તે પણ જણાવેલું છે, જેથી તમારી મીઠાઈઓ એકદમ પરફેક્ટ બને!
Sweet ૧. કેસર પેંડા
કેસર પેંડા એ કોઈ પણ શુભ પ્રસંગે બનાવાતી એક લોકપ્રિય અને સુગંધિત મીઠાઈ છે.
સામગ્રી:
- ૧ કપ દૂધ પાવડર (ફૂલ ફેટ, સારી ગુણવત્તાનો)
- ૧/૨ કપ દૂધ (ફૂલ ફેટ)
- ૧/૪ કપ ઘી (શુદ્ધ અને સારી ગુણવત્તાનું)
- ૧/૨ કપ ખાંડ (અથવા તમારા સ્વાદ મુજબ ઓછી-વધતી કરી શકાય)
- ૧/૪ ચમચી એલચી પાવડર
- ચપટી કેસર (લગભગ ૧૦-૧૨ તાંતણા, ૧ ચમચી ગરમ દૂધમાં ૧૦-૧૫ મિનિટ પલાળેલા)
- સજાવટ માટે: થોડા સમારેલા પિસ્તા અથવા બદામ
બનાવવાની રીત:
- પ્રારંભિક મિશ્રણ: એક જાડા તળિયાવાળી નોન-સ્ટીક કડાઈમાં, ગેસ ચાલુ કર્યા વગર, દૂધ, દૂધ પાવડર અને ઘી ઉમેરો.
- ગઠ્ઠા રહિત મિશ્રણ: એક ચમચા કે વ્હીસ્ક વડે આ મિશ્રણને બરાબર હલાવો જેથી કોઈ પણ ગઠ્ઠા ન રહે અને એકદમ લીસું મિશ્રણ તૈયાર થાય.
- ધીમા તાપે રાંધવું: હવે ગેસ ચાલુ કરો અને ધીમા તાપે મિશ્રણને સતત હલાવતા રહો. જો તમે વધુ તાપ રાખશો તો દૂધ પાવડર તરત જ તળિયે ચોંટી જશે અને બળી જશે, જેનાથી પેંડાનો સ્વાદ કડવો લાગી શકે છે.
- ખાંડ ઉમેરવી: મિશ્રણ સહેજ ગરમ થાય અને ઘટ્ટ થવા માંડે એટલે ખાંડ ઉમેરો. ખાંડ ઉમેરવાથી મિશ્રણ શરૂઆતમાં થોડું ઢીલું થશે, પરંતુ પછી ફરીથી ઘટ્ટ થવા માંડશે.
- કેસર અને એલચી: પલાળેલું કેસર વાળું દૂધ અને એલચી પાવડર ઉમેરો. બરાબર મિક્સ કરો.
- સુસંગતતા: મિશ્રણને સતત હલાવતા રહો જ્યાં સુધી તે કડાઈની કિનારીઓ છોડવા માંડે અને એક જાડા લોટ જેવું બની જાય. જ્યારે તમે તેને ભેગું કરો ત્યારે તે એક ગોળો બની જશે.
- ગાંઠ બાંધવી: આ સમયે ગેસ બંધ કરી દો. મિશ્રણને એક ઘી લગાવેલી પ્લેટમાં કાઢી લો અને સહેજ ઠંડુ થવા દો જેથી તમે તેને હાથમાં લઈ શકો. (ખૂબ ઠંડુ ન કરવું, નહીંતર પેંડા વાળી નહીં શકાય).
- મસળવું: જ્યારે મિશ્રણ હાથમાં પકડવા જેટલું ગરમ હોય, ત્યારે તમારા હાથને થોડા ઘીથી ગ્રીસ કરો અને મિશ્રણને હળવા હાથે ૧-૨ મિનિટ માટે મસળી લો. આનાથી પેંડા મુલાયમ બનશે.
- પેંડા વાળવા: મિશ્રણમાંથી નાના, સરખા ભાગ પાડીને ગોળાકાર પેંડા બનાવો. તમે તમારી પસંદ મુજબ તેને ચપટા કરી વચ્ચે અંગૂઠાથી નિશાન પણ કરી શકો છો.
- સજાવટ: સમારેલા પિસ્તા કે બદામથી સજાવો. હવાબંધ ડબ્બામાં સ્ટોર કરો.
નાની-નાની કાળજી રાખવા જેવી બાબતો:
- ધીમો તાપ: આ રેસિપીમાં સૌથી મહત્વનું છે કે આખી પ્રક્રિયા ધીમા તાપે જ કરવી.
- સતત હલાવવું: તળિયે ચોંટે નહીં અને ગઠ્ઠા ન પડે તે માટે સતત હલાવતા રહેવું.
- ઓવરકૂક ન કરવું: મિશ્રણ કડાઈ છોડે એટલે તરત જ ગેસ બંધ કરી દેવો, વધુ રાંધવાથી પેંડા સખત બનશે.
- વ્યવસ્થિત ઠંડુ કરવું: પેંડા વાળતા પહેલા મિશ્રણ એટલું ઠંડુ હોવું જોઈએ કે તમે તેને હાથમાં પકડી શકો, પરંતુ ખૂબ ઠંડુ નહીં.
Sweet ૨. બેસન લાડુ
બેસન લાડુ એ ભારતીય ઘરોમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય મીઠાઈ છે, જેનો સુગંધિત અને દાણેદાર સ્વાદ મન મોહી લે છે.
સામગ્રી:
- ૧ કપ બેસન (ચણાનો લોટ, preferably કરકરો)
- ૧/૨ કપ ઘી (શુદ્ધ ઘી)
- ૧/૨ કપ દળેલી ખાંડ (બૂરા અથવા તગર હોય તો શ્રેષ્ઠ, નહીંતર સાદી દળેલી ખાંડ)
- ૧/૪ ચમચી એલચી પાવડર
- વૈકલ્પિક: ૧-૨ ચમચી સમારેલા બદામ/કાજુ અથવા ખસખસ (ગાર્નિશિંગ માટે)
બનાવવાની રીત:
- ઘી ગરમ કરવું: એક જાડા તળિયાવાળી કડાઈમાં ધીમાથી મધ્યમ તાપે ઘી ગરમ કરો.
- બેસન શેકવું: ગરમ ઘીમાં બેસન ઉમેરો અને ખૂબ જ ધીમા તાપે શેકવાનું શરૂ કરો. આ સૌથી મહત્વનો તબક્કો છે.
- સતત હલાવવું: બેસનને સતત હલાવતા રહો. શરૂઆતમાં બેસન ઘટ્ટ લાગશે, પરંતુ જેમ જેમ તે શેકાશે તેમ તેમ તે ઢીલું થતું જશે અને ઘી છોડવા માંડશે.
- રંગ અને સુગંધ: બેસનનો રંગ ધીમે ધીમે આછો સોનેરી બદામી થશે અને એક સરસ, સોંધી સુગંધ આવવા માંડશે. આ પ્રક્રિયામાં ૧૫-૨૦ મિનિટ લાગી શકે છે. બેસન બળી ન જાય તેનું ખાસ ધ્યાન રાખવું.
- ઠંડુ કરવું: એકવાર બેસન બરાબર શેકાઈ જાય અને સુગંધ આવે, પછી કડાઈને તાપ પરથી ઉતારી લો. મિશ્રણને એક પ્લેટમાં કાઢી લો અને સંપૂર્ણપણે ઠંડુ થવા દો. આ ખૂબ જ જરૂરી છે.
- ખાંડ અને એલચી ઉમેરવી: જ્યારે બેસનનું મિશ્રણ સંપૂર્ણપણે ઠંડુ થઈ જાય, ત્યારે તેમાં દળેલી ખાંડ અને એલચી પાવડર ઉમેરો. જો વાપરતા હોવ તો સમારેલા ડ્રાયફ્રુટ્સ પણ ઉમેરો.
- મિક્સ કરવું: બધી સામગ્રીને તમારા હાથથી બરાબર મિક્સ કરો, ખાતરી કરો કે ખાંડ બેસનમાં સારી રીતે ભળી ગઈ છે.
- લાડુ વાળવા: મિશ્રણના નાના ભાગ લો અને તમારા હાથની હથેળીઓ વચ્ચે દબાવીને ગોળ લાડુ બનાવો. થોડું દબાણ આપવાથી લાડુ સહેલાઈથી વળશે અને છૂટા નહીં પડે.
- સ્ટોર કરવું: તૈયાર લાડુને હવાબંધ ડબ્બામાં સ્ટોર કરો.
નાની-નાની કાળજી રાખવા જેવી બાબતો:
- ધીમો તાપ અને ધીરજ: બેસનને ધીમા તાપે ધીરજ રાખીને શેકવું એ બેસન લાડુનો જીવ છે. ઉતાવળ કરવાથી લાડુ કાચા કે કડવા લાગી શકે છે.
- મિશ્રણનું તાપમાન: ખાંડ ઉમેરતા પહેલા મિશ્રણ સંપૂર્ણપણે ઠંડુ હોવું જ જોઈએ. ગરમ મિશ્રણમાં ખાંડ ઉમેરવાથી તે પીગળી જશે અને લાડુ ચીકણા બનશે.
- દળેલી ખાંડ: દળેલી ખાંડ (ખાસ કરીને બૂરા) લાડુને દાણેદાર ટેક્સચર આપે છે.
Sweet ૩. મોહનથાળ
મોહનથાળ એ ગુજરાતની એક પ્રખ્યાત અને પરંપરાગત મીઠાઈ છે, જેનો દાણેદાર સ્વાદ અદ્ભુત હોય છે અને તે ખાસ પ્રસંગોએ બનાવવામાં આવે છે.
સામગ્રી:
- ૧ કપ બેસન (ચણાનો કરકરો લોટ)
- ૧/૪ કપ ઘી (દાળ દેવા માટે) + ૧/૨ કપ ઘી (શેકવા માટે)
- ૩/૪ કપ ખાંડ
- ૧/૨ કપ પાણી
- ૧/૪ ચમચી એલચી પાવડર
- વૈકલ્પિક: ચપટી કેસર (૧ ચમચી ગરમ પાણીમાં પલાળેલું)
- સજાવટ માટે: સમારેલા પિસ્તા અને બદામ
બનાવવાની રીત:
- બેસનને દાળ દેવું (મોણ): એક મોટા બાઉલમાં બેસન લો. ૧/૪ કપ ઘી ગરમ કરીને બેસનમાં ઉમેરો અને તમારા હાથ વડે બેસનના દરેક કણને ઘી લાગે તે રીતે બરાબર મસળી લો. આ પ્રક્રિયા મોહનથાળને દાણેદાર બનાવે છે.
- બેસન શેકવું: એક જાડા તળિયાવાળી કડાઈમાં ૧/૨ કપ ઘી ગરમ કરો. તેમાં મોણ દીધેલું બેસન ઉમેરો.
- ધીમા તાપે શેકવું: બેસનને ધીમા તાપે સતત હલાવતા રહીને શેકો. આ પ્રક્રિયામાં ૧૫-૨૦ મિનિટ લાગી શકે છે. બેસનનો રંગ આછો બદામી થાય અને તેમાંથી સુગંધ આવવા માંડે ત્યાં સુધી શેકવું. ધ્યાન રાખો કે બેસન બળી ન જાય.
- ચાસણી બનાવવી: બીજા એક વાસણમાં ખાંડ અને પાણી ભેગા કરીને ગરમ કરો. ખાંડ ઓગળી જાય પછી તેને ઉકાળો. એક તારની ચાસણી બને ત્યાં સુધી ઉકાળો. (ચકાસવા માટે, એક ટીપું ચાસણી અંગૂઠા અને આંગળી વચ્ચે લઇને જુઓ, એક પાતળો તાર બનશે).
- ચાસણી ઉમેરવી: શેકેલા બેસનને તાપ પરથી ઉતારી લો. તેમાં તૈયાર કરેલી ગરમ ચાસણી ધીમે ધીમે ઉમેરો અને સતત હલાવતા રહો જેથી ગઠ્ઠા ન પડે. (આ સમયે મિશ્રણ ઉભરાઈ શકે છે, તેથી સાવચેત રહો).
- એલચી અને કેસર: એલચી પાવડર અને પલાળેલું કેસર (જો વાપરતા હો તો) ઉમેરીને બરાબર મિક્સ કરો.
- સેટ કરવું: એક ઘી લગાવેલી થાળી અથવા ટ્રેમાં મિશ્રણને તરત જ પાથરી લો. ચમચા કે સ્પેટુલાની મદદથી તેને એકસરખું કરી લો.
- સજાવટ અને કાપવું: ઉપરથી સમારેલા પિસ્તા-બદામથી સજાવો અને હળવા હાથે દબાવો. મોહનથાળ સંપૂર્ણપણે ઠંડુ થાય અને સેટ થઈ જાય પછી ચોરસ અથવા મનપસંદ આકારના ટુકડા કરી લો.
નાની-નાની કાળજી રાખવા જેવી બાબતો:
- લોટની પસંદગી: મોહનથાળ માટે હંમેશા કરકરો બેસન (ચણાનો લોટ) વાપરવો, ઝીણો લોટ વાપરવાથી મોહનથાળ દાણેદાર નહીં બને.
- દાળ દેવું અનિવાર્ય: મોણ દેવાની પ્રક્રિયા મોહનથાળના દાણાને છૂટા અને પોચા રાખવા માટે ખૂબ જ જરૂરી છે.
- ચાસણીની ચોકસાઈ: એક તારની ચાસણી બરાબર બનાવવી. આ જ મોહનથાળના બંધારણ માટે ચાવીરૂપ છે.
- ધીમા તાપે શેકવું: બેસનને ધીમા તાપે જ શેકવું, ઉતાવળ કરવાથી સ્વાદ નહીં આવે.
- પૂરતો સેટ થવા દેવો: મોહનથાળને કાપતા પહેલા સંપૂર્ણપણે ઠંડુ અને સેટ થવા દેવો.
Sweet ૪. નારિયેળની બરફી
નારિયેળની બરફી એક સરળ અને ઝડપથી બનતી મીઠાઈ છે, જેનો સ્વાદ ખૂબ જ સરસ લાગે છે અને તે બાળકોને પણ ખૂબ પ્રિય હોય છે.
સામગ્રી:
- ૧ કપ સૂકા નારિયેળનો છીણ (ડેસીકેટેડ કોકોનટ)
- ૧/૨ કપ કન્ડેન્સ્ડ મિલ્ક
- ૧/૪ ચમચી એલચી પાવડર
- વૈકલ્પિક: સજાવટ માટે થોડું સૂકું નારિયેળનો છીણ અથવા ડ્રાયફ્રુટ્સ (સમારેલા)
બનાવવાની રીત:
- મિશ્રણ ભેગું કરવું: એક જાડા તળિયાવાળી નોન-સ્ટીક કડાઈમાં સૂકા નારિયેળનો છીણ અને કન્ડેન્સ્ડ મિલ્ક ભેગા કરો.
- ધીમા તાપે રાંધવું: ગેસ ચાલુ કરો અને ધીમા તાપે સતત હલાવતા રહો.
- ઘટ્ટ કરવું: મિશ્રણને લગભગ ૫-૭ મિનિટ માટે રાંધો, અથવા જ્યાં સુધી તે ઘટ્ટ ન થાય અને કડાઈની કિનારીઓ છોડવા ન માંડે.
- ઓવરકૂક ન કરવું: આ સમયે ગેસ બંધ કરી દેવો, કારણ કે જો તમે વધુ રાંધશો તો બરફી સખત અને ચ્યુઇ બનશે.
- એલચી ઉમેરવી: તાપ પરથી ઉતાર્યા પછી તેમાં એલચી પાવડર ઉમેરીને બરાબર મિક્સ કરો.
- પાથરવું: એક ઘી લગાવેલી પ્લેટ, ટ્રે અથવા ચોરસ કન્ટેનરમાં મિશ્રણને તરત જ પાથરી લો. ચમચા અથવા સ્પેટુલાની મદદથી તેને એકસરખું કરી લો.
- સજાવટ: ઉપરથી થોડા સૂકા નારિયેળના છીણ અથવા સમારેલા ડ્રાયફ્રુટ્સથી સજાવી શકો છો.
- કાપવું: બરફી સહેજ ઠંડી થાય અને સેટ થઈ જાય પછી ચોરસ ટુકડા કરી લો. સંપૂર્ણપણે ઠંડી થયા પછી વધુ સારી રીતે કટ થશે.
નાની-નાની કાળજી રાખવા જેવી બાબતો:
- સૂકા નારિયેળનો છીણ: આ રેસિપી માટે ડેસીકેટેડ કોકોનટ (સૂકા નારિયેળનો છીણ) જ વાપરવું. તાજા નારિયેળમાં ભેજ વધુ હોવાથી બરફીનું ટેક્સચર અલગ આવશે.
- તાપ નિયંત્રણ: મિશ્રણને હંમેશા ધીમા તાપે જ રાંધવું જેથી તે બળી ન જાય અને સખત ન બને.
- ઓવરકૂકિંગ ટાળો: મિશ્રણ કડાઈ છોડવા માંડે એટલે તરત જ ગેસ બંધ કરી દેવો. આ એક નિર્ણાયક તબક્કો છે.
- ઝડપથી કામ કરવું: મિશ્રણ ગરમ હોય ત્યારે જ તેને પાથરી દેવું, કારણ કે તે ઠંડુ થતા ઝડપથી સેટ થઈ જાય છે.
Sweet ૫. કાજુકતરી
કાજુકતરી એ ભારતીય મીઠાઈઓમાં સૌથી પ્રિય અને પ્રીમિયમ મીઠાઈઓમાંથી એક છે, જે કાજુમાંથી બને છે અને મોંમાં મુકતા જ ઓગળી જાય છે.
સામગ્રી:
- ૧ કપ કાજુ (આખા કે ટુકડા, સારી ગુણવત્તાના)
- ૧/૨ કપ ખાંડ
- ૧/૪ કપ પાણી
- ૧ ચમચી ઘી (થાળી/સરફેસ ગ્રીસ કરવા માટે)
- વૈકલ્પિક: ચાંદીનો વરખ (સજાવટ માટે)
બનાવવાની રીત:
- કાજુ પલાળવા: કાજુને ૨-૩ કલાક માટે ગરમ પાણીમાં પલાળી રાખો. જો ઉતાવળ હોય, તો ૩૦ મિનિટ માટે ખૂબ ગરમ પાણીમાં પલાળી શકો છો. (આનાથી કાજુ નરમ પડશે અને પીસવામાં સરળતા રહેશે).
- પાણી કાઢવું અને પીસવું: પલાળેલા કાજુમાંથી પાણી સંપૂર્ણપણે નીતારી લો. પછી કાજુને મિક્સર ગ્રાઈન્ડરમાં લો અને એકદમ સ્મૂથ પેસ્ટ બને ત્યાં સુધી પીસી લો. જરૂર જણાય તો ૧-૨ ચમચી જેટલું પાણી ઉમેરી શકો છો, પણ વધારે નહીં, નહીં તો મિશ્રણ પાતળું થઈ જશે. પેસ્ટમાં કોઈ દાણા કે ટુકડા ન રહે તેનું ધ્યાન રાખવું.
- ચાસણી બનાવવી: એક જાડા તળિયાવાળી નોન-સ્ટીક કડાઈમાં ખાંડ અને પાણી ભેગા કરો. ધીમાથી મધ્યમ તાપે ગરમ કરો. ખાંડ ઓગળી જાય પછી તેને ઉકાળો. એક તારની ચાસણી બને ત્યાં સુધી ઉકાળો. (ચકાસવા માટે: એક ટીપું ચાસણી અંગૂઠા અને આંગળી વચ્ચે લઇને જુઓ, એક પાતળો તાર બનશે. જો બે તાર બને તો ચાસણી કડક થઈ ગઈ છે).
- કાજુની પેસ્ટ ઉમેરવી: ચાસણી તૈયાર થાય એટલે તેમાં કાજુની સ્મૂથ પેસ્ટ ઉમેરો અને સતત હલાવતા રહો. ગેસનો તાપ ધીમો રાખવો.
- મિશ્રણ રાંધવું: મિશ્રણ ધીમે ધીમે ઘટ્ટ થવા લાગશે અને કડાઈની કિનારીઓ છોડવા માંડશે. તે એકદમ જાડા લોટના પિંડ જેવું બની જશે. આ પ્રક્રિયામાં ૮-૧૦ મિનિટ લાગી શકે છે.
- ઓવરકૂક ન કરવું: જ્યારે મિશ્રણ એક ગોળો બનીને કડાઈ છોડવા માંડે, એટલે કે કડાઈમાં ચોંટે નહીં, ત્યારે તરત જ ગેસ બંધ કરી દેવો. જો વધુ રાંધશો તો કાજુકતરી સખત બની શકે છે.
- મસળવું અને વણવું: એક ઘી લગાવેલી પ્લેટ અથવા બટર પેપર ઉપર ગરમ મિશ્રણને કાઢી લો. જ્યારે તે સહેજ ગરમ હોય અને તમે તેને હાથમાં લઈ શકો (ખૂબ ગરમ નહીં), ત્યારે હાથને ઘીથી ગ્રીસ કરીને મિશ્રણને બરાબર મસળીને નરમ અને લીસું બનાવો.
- વણી લેવું: મસળેલા મિશ્રણને બટર પેપર અથવા પ્લાસ્ટિક શીટની વચ્ચે મૂકીને વેલણ વડે પાતળું વણી લો (લગભગ ૧/૪ ઇંચ જાડું).
- સજાવટ અને કાપવું: વણ્યા પછી તરત જ ઉપરથી ચાંદીનો વરખ લગાવો (જો વાપરતા હો તો). કાજુકતરી સેટ થાય એટલે છરી વડે ડાયમંડ (હીરા) આકારના ટુકડા કરી લો.
નાની-નાની કાળજી રાખવા જેવી બાબતો:
- કાજુની પેસ્ટ: કાજુની પેસ્ટ એકદમ સ્મૂથ અને ગઠ્ઠા રહિત હોવી જોઈએ.
- ચાસણીની ચોકસાઈ: એક તારની ચાસણી જ બનાવવી. આ જ કાજુકતરીના યોગ્ય બંધારણ માટે ચાવીરૂપ છે.
- મિશ્રણ રાંધવું: મિશ્રણને ધીમા તાપે જ રાંધવું અને તેને ઓવરકૂક ન કરવું, નહીં તો કાજુકતરી કડક બની જશે.
- ગરમ મસળવું અને વણવું: મિશ્રણ સહેજ ગરમ હોય ત્યારે જ તેને મસળવું અને તરત જ વણી લેવું. ઠંડુ થઈ જશે તો મસળવું અને વણવું મુશ્કેલ બનશે.
- સારી ગુણવત્તાના કાજુ: સારી ગુણવત્તાના કાજુ વાપરવાથી કાજુકતરીનો સ્વાદ ઉત્તમ આવશે.
આશા છે કે આ વિગતવાર રેસિપીઝ અને તેની સાથે આપેલી ટિપ્સ તમને રક્ષાબંધન પર આ સ્વાદિષ્ટ મીઠાઈઓ બનાવવામાં મદદ કરશે!
તમને આ રક્ષાબંધન સ્પેશિયલ મીઠાઈઓની રેસિપીઝ ગમી?
જો હા, તો આ પ્રેમ અને સ્વાદને તમારા મિત્રો અને પરિવાર સાથે શેર કરવાનું ભૂલશો નહીં! રક્ષાબંધનના આ પાવન પર્વ પર તમારા હાથે બનેલી સ્વાદિષ્ટ મીઠાઈઓની રેસિપીઝને સોશિયલ મીડિયા પર શેર કરીને તહેવારની મીઠાશ ફેલાવો.
તમારી એક શેર અમને વધુ ઉત્તમ વાનગીઓ અને બ્લોગ પોસ્ટ્સ લાવવા માટે પ્રેરણા આપશે. વાંચવા બદલ આભાર!
નારિ સંસાર ટીમમાં જોડાઓ!
જો તમે પણ નારિ સંસાર પરિવારનો ભાગ બનવા માંગતા હો અને વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં જોડાવા ઉત્સુક હો, તો આજે જ અમારી નારિ સંસાર ટીમ સાથે વોટ્સએપ પર જોડાઓ.
