ચોમાસાની ખાસ વાનગી: કુમભણીયા ભજીયા અને તેની સ્વાદિષ્ટ ચટણી (Kumbhaniya Bhajiya with Tasty Chutney)
કુમભણીયા ભજીયા એ કચ્છની એક પરંપરાગત વાનગી છે, જે ચોમાસામાં ખાસ બનાવવામાં આવે છે. આ ભજીયા સામાન્ય ભજીયા કરતાં થોડા અલગ હોય છે, કારણ કે તેમાં ચણાના લોટનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે અને વિવિધ પ્રકારના શાકભાજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. જેના કારણે તે સ્વાદમાં ખૂબ જ સમૃદ્ધ અને પૌષ્ટિક હોય છે.
કુમભણીયા ભજીયા બનાવવાની શરૂઆત ડુંગળી, બટાકા અને કોબીજ જેવા શાકભાજીને ઝીણા સમારવાથી થાય છે. ત્યારબાદ તેમાં આદુ, લીલા મરચાં અને વિવિધ મસાલા ઉમેરવામાં આવે છે, જે તેને એક ખાસ સ્વાદ આપે છે. આ ભજીયાને ક્રિસ્પી બનાવવા માટે, તેમાં થોડોક ચણાનો લોટ અને બેકિંગ સોડાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
કુમભણીયા ભજીયાને ગરમાગરમ ચટણી સાથે પીરસવામાં આવે છે, જે તેના સ્વાદને વધુ વધારે છે. આ ભજીયા માત્ર સ્વાદિષ્ટ જ નથી હોતા, પરંતુ તે પૌષ્ટિક પણ હોય છે, કારણ કે તેમાં વિવિધ પ્રકારના શાકભાજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
કુમભણીયા ભજીયા (Kumbhaniya Bhajiya) નામ પાછળનો ઇતિહાસ:
“કુમભણીયા” નામ કચ્છના “કુમભ” અથવા “કુમભર” સમુદાય પરથી આવ્યું હોવાનું મનાય છે, જેઓ પરંપરાગત રીતે આ ભજીયા બનાવવામાં નિપુણ હતા. આ ભજીયા તેમની સરળતા અને સ્વાદ માટે પ્રખ્યાત થયા.
સામગ્રી (Ingredients):
- ભજીયા માટે:
- ૨ કપ ઝીણી સમારેલી ડુંગળી (લગભગ ૨-૩ મધ્યમ કદની ડુંગળી)
- ૧ કપ ઝીણા સમારેલા બટાકા (૧-૨ મધ્યમ કદના, છાલ કાઢીને)
- ૧/૨ કપ ઝીણી સમારેલી કોબીજ (વૈકલ્પિક, પણ સ્વાદ સારો આવે છે)
- ૧/૪ કપ ઝીણી સમારેલી પાલક (વૈકલ્પિક)
- ૧/૨ કપ ચણાનો લોટ (બેસન)
- ૨-૩ લીલા મરચાં, ઝીણા સમારેલા (તમારા સ્વાદ મુજબ)
- ૧ ઇંચ આદુ, છીણેલું અથવા ઝીણું વાટેલું
- ૧ ચમચી આખા ધાણા, અધકચરા વાટેલા
- ૧/૨ ચમચી વરિયાળી
- ૧/૪ ચમચી અજમો
- ૧/૪ ચમચી હિંગ
- ૧/૨ ચમચી હળદર પાવડર
- ૧/૨ ચમચી લાલ મરચું પાવડર (વૈકલ્પિક, વધુ તીખાશ માટે)
- મીઠું સ્વાદ મુજબ
- બેકિંગ સોડા (ખાવાનો સોડા) એક ચપટી (વૈકલ્પિક, ભજીયાને વધુ ક્રિસ્પી બનાવવા માટે)
- તળવા માટે તેલ
બનાવવાની રીત (Step-by-Step Instructions):
શાકભાજી તૈયાર કરો:
- એક મોટા મિક્સિંગ બાઉલમાં ઝીણી સમારેલી ડુંગળી, બટાકા, કોબીજ અને પાલક લો. બધી શાકભાજી એકદમ ઝીણી સમારેલી હોવી જરૂરી છે જેથી ભજીયા એક સરખા બને.
મસાલા ઉમેરો:
- હવે તેમાં ઝીણા સમારેલા લીલા મરચાં, છીણેલું આદુ, અધકચરા વાટેલા આખા ધાણા, વરિયાળી, અજમો, હિંગ, હળદર પાવડર, અને લાલ મરચું પાવડર (જો વાપરતા હોવ તો) ઉમેરો.
- સ્વાદ મુજબ મીઠું ઉમેરો.
- બધા મસાલાને શાકભાજી સાથે હાથથી બરાબર મિક્સ કરો, જેથી શાકભાજી થોડી નરમ પડે અને પાણી છોડે.
લોટ ઉમેરો:
- મિશ્રણમાં ચણાનો લોટ ઉમેરો.
- જો વાપરતા હોવ તો, ખાવાનો સોડા ઉમેરી બરાબર મિક્સ કરો.
- આ મિશ્રણમાં શરૂઆતમાં પાણી ઉમેરવાની જરૂર નથી, કારણ કે શાકભાજી પોતાનું પાણી છોડશે. જો જરૂર જણાય તો માત્ર ૧-૨ ચમચી પાણી ઉમેરો. ખીરું ઘટ્ટ અને શાકભાજી સાથે ચોંટી જાય તેવું હોવું જોઈએ. તે પાતળું ન હોવું જોઈએ.
તેલ ગરમ કરો:
- એક ઊંડી કડાઈ અથવા જાડા તળિયાવાળા વાસણમાં તેલ ગરમ કરો. ભજીયા તળવા માટે તેલ પૂરતા પ્રમાણમાં હોવું જોઈએ.
- તેલ મધ્યમ-ઊંચી આંચ પર ગરમ થવા દો. તેલ ગરમ થયું છે કે નહીં તે તપાસવા માટે, ખીરાનો એક નાનો ટુકડો તેલમાં નાખો. જો તે તરત જ ઉપર આવે અને સળવળવા માંડે, તો તેલ યોગ્ય તાપમાને છે.
ભજીયા તળો:
- તેલ ગરમ થાય એટલે આંગળીઓનો ઉપયોગ કરીને અથવા નાના ચમચાથી ખીરાના નાના-નાના ગોળા ગરમ તેલમાં કાળજીપૂર્વક છોડો. કડાઈને વધુ પડતી ભરશો નહીં. એકસાથે વધુ ભજીયા તળવાથી તેલનું તાપમાન ઘટી શકે છે અને ભજીયા ક્રિસ્પી નહીં બને.
- મધ્યમ આંચ પર ભજીયાને સોનેરી બદામી અને ક્રિસ્પી થાય ત્યાં સુધી તળો. તેમને નિયમિતપણે પલટાવતા રહો જેથી બધી બાજુથી એકસરખા પાકે. આ પ્રક્રિયામાં ૫-૭ મિનિટ લાગી શકે છે.
તેલ નિતારી લો:
- એકવાર ભજીયા પાકી જાય અને ગોલ્ડન બ્રાઉન થઈ જાય, એટલે slotted ચમચા વડે તેમને તેલમાંથી કાઢી લો.
- વધારાનું તેલ શોષાઈ જાય તે માટે તેમને કિચન પેપર પર મૂકો.
ગરમાગરમ સર્વ કરો:
- કુમભણીયા ભજીયાને તાજા અને ગરમાગરમ ચટણી સાથે સર્વ કરો.
સ્વાદિષ્ટ ચટણી (Tasty Chutney for Kumbhaniya Bhajiya)
આ ચટણી ભજીયા સાથે ખૂબ જ સ્વાદિષ્ટ લાગે છે અને તેનો તીખો, મીઠો અને ખાટો સ્વાદ ભજીયાના સ્વાદને વધુ નિખારે છે.
સામગ્રી (Ingredients):
- ૧ કપ તાજી કોથમીર, ધોઈને સમારેલી
- ૧/૪ કપ ફુદીનાના પાન (વૈકલ્પિક, પણ સારો સ્વાદ આપે છે)
- ૨-૪ લીલા મરચાં (તમારા સ્વાદ મુજબ તીખાશ ગોઠવો)
- ૧ ઇંચ આદુનો ટુકડો
- ૩-૪ કળી લસણ (વૈકલ્પિક)
- ૧ ચમચી શેકેલા શીંગદાણા (ચટણીને ઘટ્ટતા અને નટી સ્વાદ આપે છે)
- ૧/૨ ચમચી જીરું
- ૧ ચમચી શેકેલી ચણાની દાળ (દાળિયા) (વૈકલ્પિક, પણ ઘટ્ટતા અને સ્વાદ સારો આવે છે)
- ૧-૨ ચમચી લીંબુનો રસ (અથવા ૧ નાની આમલીનો ટુકડો, ગરમ પાણીમાં પલાળીને ગાળી લો)
- ૧/૨ ચમચી ગોળ અથવા ખાંડ (સ્વાદ સંતુલિત કરવા માટે)
- મીઠું સ્વાદ મુજબ
- ૨-૩ ચમચી પાણી (પીસવા માટે જરૂર મુજબ)
બનાવવાની રીત (Step-by-Step Instructions):
સામગ્રી ભેગી કરો:
- એક મિક્સર ગ્રાઈન્ડરના જારમાં સમારેલી કોથમીર, ફુદીનાના પાન (જો વાપરતા હોવ તો), લીલા મરચાં, આદુ, લસણ (જો વાપરતા હોવ તો), જીરું, શેકેલા શીંગદાણા, શેકેલી ચણાની દાળ (જો વાપરતા હોવ તો), લીંબુનો રસ, ગોળ/ખાંડ અને મીઠું લો.
ચટણી પીસી લો:
- ૨-૩ ચમચી પાણી ઉમેરીને બધી સામગ્રીને એકદમ ઝીણી અને સ્મૂથ પેસ્ટ ન બને ત્યાં સુધી પીસી લો.
- જરૂર જણાય તો જ વધુ પાણી ઉમેરો, ચટણી ખૂબ પાતળી ન થવી જોઈએ. તે ઘટ્ટ અને ચમચી વડે લેવાઈ તેવી હોવી જોઈએ.
સ્વાદ ચાખીને ગોઠવો:
- ચટણીનો સ્વાદ ચાખો અને તમારી પસંદગી મુજબ મીઠું, લીંબુનો રસ, ગોળ/ખાંડ અથવા મરચાં ઉમેરીને ગોઠવો.
તાજી સર્વ કરો:
- ચટણીને એક નાના બાઉલમાં કાઢી લો. તેને તાજી જ કુમભણીયા ભજીયા સાથે સર્વ કરો.
કેટલીક અગત્યની ટિપ્સ (Important Tips):
- શાકભાજી ઝીણી સમારો: કુમભણીયા ભજીયા માટે શાકભાજી જેટલી ઝીણી સમારેલી હશે, તેટલા ભજીયા સારા અને એક સરખા બનશે.
- પાણીનો ઉપયોગ ઓછો કરો: ભજીયાનું ખીરું બનાવતી વખતે પાણીનો ઉપયોગ ખૂબ જ ઓછો કરો, કારણ કે ડુંગળી અને અન્ય શાકભાજી પોતાનું પાણી છોડે છે.
- ગરમ તેલ: ભજીયા તળવા માટે તેલ યોગ્ય રીતે ગરમ હોવું ખૂબ જ જરૂરી છે. જો તેલ ઠંડુ હશે તો ભજીયા તેલ પી જશે અને ચીકણા બનશે, અને જો તેલ વધુ પડતું ગરમ હશે તો તે બહારથી બળી જશે અને અંદરથી કાચા રહેશે.
- તાજા ઘટકો: ચટણી અને ભજીયા બંનેમાં તાજા શાકભાજી અને વનસ્પતિનો ઉપયોગ કરો જેથી સ્વાદ શ્રેષ્ઠ આવે.
- ધીમા તાપે તળો: ભજીયાને મધ્યમ આંચ પર ધીમા તાપે તળવાથી તે અંદરથી પણ બરાબર પાકે છે અને બહારથી ક્રિસ્પી બને છે.
આશા છે કે તમને આ કુમભણીયા ભજીયા અને ચટણીની રેસીપી ગમશે! ચોમાસાની આ સિઝનમાં ગરમાગરમ ભજીયાનો આનંદ માણો અને તમારા પરિવાર સાથે સ્વાદિષ્ટ ભોજનની મજા લો.
