સમૃદ્ધિના પ્રથમ પગલાં અને શુભ મુહૂર્તનું વિસ્તૃત માર્ગદર્શન
ભારતીય સંસ્કૃતિના સૌથી મોટા પર્વ દિવાળીનો પ્રારંભ ધનતેરસથી થાય છે. આ દિવસ માત્ર ધનની દેવી માતા લક્ષ્મીને આવકારવાનો જ નહીં, પરંતુ આરોગ્યના દેવતા ભગવાન ધન્વંતરી અને ધનના અધિપતિ ભગવાન કુબેરનું પૂજન કરવાનો પણ પવિત્ર અવસર છે. ‘ધન’ એટલે સંપત્તિ અને ‘તેરસ’ એટલે કારતક માસના કૃષ્ણ પક્ષની તેરમી તિથિ. આ સંયોગમાં જીવનની ભૌતિક અને આધ્યાત્મિક સમૃદ્ધિનું રહસ્ય છુપાયેલું છે.
૧. ધનતેરસ ૨૦૨૫: શુભ મુહૂર્ત (Dhanteras Muhurat) અને પૂજાનો શ્રેષ્ઠ સમય
ધનતેરસ (ધનત્રયોદશી) દર વર્ષે કારતક માસની કૃષ્ણ પક્ષની ત્રયોદશી તિથિના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે પ્રદોષ કાળમાં (સૂર્યાસ્ત પછીના સમયમાં) પૂજા કરવી સર્વશ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે, કારણ કે આ સમયે સ્થિર લગ્ન (વૃષભ કાળ)માં પૂજા કરવાથી લક્ષ્મીજી ઘરમાં સ્થાયી રૂપે નિવાસ કરે છે.
ધનતેરસ ૨૦૨૫ મુખ્ય મુહૂર્ત:
ધનતેરસ પર ખરીદી અને શુભ કાર્યો માટે ચોઘડિયા મુહૂર્ત:
ધનતેરસના દિવસે ખરીદી માટે ચોઘડિયાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેથી લાભ અને વૃદ્ધિ થાય.
૨. ધનતેરસ શા માટે ઉજવાય છે? (પૌરાણિક કથાઓ)
૨.૧. ધન્વંતરી ભગવાન (Lord Dhanvantari)નો પ્રાગટ્ય (આરોગ્યનું ધન)
સૌથી પ્રચલિત કથા અનુસાર, દેવતાઓ અને અસુરોએ અમરત્વના અમૃતની પ્રાપ્તિ માટે સમુદ્ર મંથન કર્યું. ૧૩મા રત્ન તરીકે, કાર્તિક કૃષ્ણ ત્રયોદશીના દિવસે, ભગવાન ધન્વંતરી (Lord Dhanvantari) પોતાના ચાર હાથમાં શંખ, ચક્ર, જળો અને અમૃતનો કલશ લઈને પ્રગટ થયા. તેઓ ભગવાન વિષ્ણુના અંશાવતાર અને આયુર્વેદના પ્રણેતા ગણાય છે.
- મહત્વ: ધન્વંતરી ભગવાનના પ્રાગટ્યને કારણે આ દિવસને ‘ધન્વંતરી જયંતિ’ તરીકે પણ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે તેમની પૂજાનો અર્થ એ છે કે વ્યક્તિ ભૌતિક ધન કરતાં પહેલાં જીવનના સૌથી મોટા ધન – સારા સ્વાસ્થ્ય માટે પ્રાર્થના કરે છે.
૨.૨. લક્ષ્મીજી અને કુબેરજીનું જોડાણ (સંપત્તિનું ધન)
સમુદ્ર મંથન દરમિયાન લક્ષ્મીજી પણ પ્રગટ થયાં હતાં. આ દિવસે ધન-સમૃદ્ધિના દેવતા કુબેરજી અને લક્ષ્મીજીની પૂજા (Lakshmi Puja) કરવામાં આવે છે.
- સૌથી નાની વિગત: લક્ષ્મીજી સંપત્તિના દેવી છે, જ્યારે કુબેરજી તે સંપત્તિના ખજાનચી (નિધિના રક્ષક) છે. લક્ષ્મીજીની પૂજા ધન પ્રાપ્ત કરવા માટે, અને કુબેરજીની પૂજા ધનનું રક્ષણ અને સ્થિરતા જાળવી રાખવા માટે કરવામાં આવે છે. આ દિવસે કુબેર યંત્રની સ્થાપના અત્યંત શુભ ગણાય છે.
૨.૩. યમ દીપદાન (Yam Deepdaan)ની કથા (દીર્ઘાયુષ્યનું ધન)
રાજા હિમાના ૧૬ વર્ષના પુત્રની કથા, જેમાં તેની પત્નીએ ઓરડાના પ્રવેશ દ્વાર પર સોના-ચાંદીનો ઢગલો કરીને અને દીવાઓ પ્રગટાવીને મૃત્યુના દેવતા યમરાજાને અંજાયા હતા, જેના કારણે રાજકુમારનું જીવન બચી ગયું.
- પરંપરા: આ કથાને કારણે ધનતેરસના દિવસે યમ દીપદાન (Yam Deepdaan) કરવામાં આવે છે. સાંજે, ઘરની સ્ત્રીઓ દ્વારા લોટના બાંધેલા ૧૩ દીવાઓ પ્રગટાવીને, એક મોટો દીવો ઘરના મુખ્ય પ્રવેશ દ્વારની બહાર, દક્ષિણ દિશા તરફ મુખ રાખીને મૂકવામાં આવે છે. આ દક્ષિણ દિશા યમરાજાની દિશા ગણાય છે. આ દીવો અકાળ મૃત્યુથી પરિવારનું રક્ષણ કરે છે.
૩. ધનતેરસ પૂજન વિધિ અને નાની-નાની વિગતો
૩.૧. ધન્વંતરી પૂજા (Lord Dhanvantari) (આરોગ્ય માટે)
- સામગ્રી: ધન્વંતરી ભગવાન (Lord Dhanvantari) ને પ્રસન્ન કરવા માટે તુલસીના પાન, મધ, લવિંગ, એલચી અને પીળા ફૂલો ચઢાવવા જોઈએ.
- પ્રાર્થના: પૂજામાં આરોગ્યની રક્ષા માટે ભગવાન ધન્વંતરીના મંત્રનો જાપ કરવો.
- અર્પણ: આ દિવસે આયુર્વેદિક દવાઓ કે ઔષધિઓનું દાન કરવું શુભ ગણાય છે.
૩.૨. લક્ષ્મી-કુબેર પૂજા (Lakshmi Puja) વિધિની નાની વિગતો
- સ્થાન અને સ્થાપના: પૂજા સ્થળને ગંગાજળથી પવિત્ર કરવું. એક બાજઠ પર લાલ કે પીળું વસ્ત્ર પાથરવું. તેના પર ગણેશજી, લક્ષ્મીજી, કુબેરજી અને ધન્વંતરી ભગવાનની મૂર્તિ/તસ્વીર સ્થાપિત કરવી.
- ધનનું પૂજન: નવા ખરીદેલા સોના-ચાંદી કે વાસણોને, ચાંદીના સિક્કાઓને અને તિજોરીમાંથી બહાર કાઢેલા ધનને પૂજામાં સામેલ કરવું.
- વિશેષ અર્પણ:
- લક્ષ્મીજીને: કમળનું ફૂલ, શ્રીફળ, લાલ ચુંદડી, ધારોષ્ણ દૂધ (તાજું ગરમ દૂધ), ખીર કે પતાશાનો પ્રસાદ ચઢાવવો.
- મંત્ર જાપ: પૂજામાં લક્ષ્મીજીના મંત્ર (“ૐ શ્રીં હ્રીં શ્રીં કમલે કમલાલયે પ્રસીદ પ્રસીદ શ્રીં હ્રીં શ્રીં ઓમ મહાલક્ષ્મયૈ નમઃ”) અને કુબેરજીના મંત્રનો જાપ કરવો.
- પૂજા પછી: પૂજામાં રાખેલા સિક્કા કે ધનને રાતભર ત્યાં જ રહેવા દઈને બીજા દિવસે સવારે શુભ મુહૂર્તમાં તિજોરીમાં મૂકી દેવું.
૩.૩. ઝાડુનું પૂજન (સાવરણી)
- વિધિ: ધનતેરસ પર નવી સાવરણી ખરીદીને તેને ઘરમાં લાવો. તેના પર સફેદ દોરો કે નાડાછડી બાંધીને હળદર-કંકુથી પૂજન કરો. આ ઝાડુને ક્યારેય ઊભી ન રાખવી અને ખુલ્લી જગ્યાએ ન મૂકવી. તેને લક્ષ્મીજીનું સ્વરૂપ માનીને સન્માન આપો.
૪. ધનતેરસ પર શું ખરીદવું અને શું ન ખરીદવું?
૪.૧. ખરીદવા માટેની શુભ વસ્તુઓ (Auspicious Shopping) (આવકારવા માટે)
૪.૨. ટાળવા જેવી વસ્તુઓ અને વ્યવહારો (નકારાત્મકતા ટાળવા)
૫. ધનતેરસ અને રાશિ પ્રમાણે ખરીદી (Auspicious Shopping)નું વિસ્તૃત માર્ગદર્શન
તમારી રાશિના સ્વામી ગ્રહ અને તત્ત્વને અનુકૂળ વસ્તુઓ ખરીદવાથી લક્ષ્મીજીના સ્થાયી આશીર્વાદ મળે છે:
૬. ધનતેરસનું આધ્યાત્મિક અને સામાજિક મહત્વ
૬.૧. ગુજરાતી વિશેષ: ચોપડા પૂજન
ગુજરાતમાં ધનતેરસનું વેપારીક મહત્વ ખૂબ વધારે છે. વેપારીઓ આ દિવસે તેમના **નવા હિસાબી ચોપડાઓ (ખાતાવહી)**નું પૂજન કરે છે. તેને ચોપડા પૂજન કહેવાય છે.
- વિશેષતા: નવા ચોપડાઓ પર શુભ ચિહ્નો જેમ કે સ્વસ્તિક, ‘શુભ લાભ’ અને ‘ઓમ’ લખવામાં આવે છે. લક્ષ્મીજી, ગણેશજી અને સરસ્વતીજીની મૂર્તિઓ સામે આ ચોપડા મૂકીને પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દ્વારા તેઓ આર્થિક વર્ષના નવા પ્રારંભમાં નૈતિક ધન અને સફળતાની કામના કરે છે.
૬.૨. તિજોરી પૂજન અને સ્થિરતા
ધનતેરસના દિવસે ઘરની તિજોરી કે ધન રાખવાના સ્થાનનું પણ પૂજન થાય છે.
- વિધિ: તિજોરીની બહાર સ્વસ્તિક દોરીને કંકુથી તિલક કરવું. તિજોરીમાં કમલગટ્ટા, ગોમતી ચક્ર, ચાંદીનો સિક્કો અને હળદરની ગાંઠ મૂકવી. આ પૂજા ધનની સ્થિરતા અને સંચય માટે કરવામાં આવે છે.
૬.૩. પંચદિવસીય પર્વનો આરંભ
ધનતેરસથી દિવાળીના પાંચ દિવસના મહાપર્વનો શુભારંભ થાય છે, જે ક્રમશઃ ધનતેરસ, નરક ચતુર્દશી (કાળી ચૌદશ), દિવાળી (લક્ષ્મી પૂજન), બેસતું વર્ષ (નૂતન વર્ષ), અને ભાઈ બીજ સુધી ચાલે છે. દરેક દિવસનું પોતાનું આધ્યાત્મિક અને ધાર્મિક મહત્વ છે.
૭. ઉપસંહાર
ધનતેરસનો પર્વ ધન, આરોગ્ય અને સદ્બુદ્ધિના ત્રિવેણી સંગમનો સંદેશ આપે છે. આ દિવસે કરવામાં આવતી દરેક વિધિ, પછી તે ભગવાન ધન્વંતરીની પૂજા હોય, યમ દીપદાન (Yam Deepdaan) હોય કે નવા ધાતુની ખરીદી હોય, દરેકનું એક વિશેષ મહત્વ છે. આ કાર્યો આપણને યાદ અપાવે છે કે જીવનની સાચી સંપત્તિ માત્ર ભૌતિક ધન નથી, પણ આપણું નિરોગી શરીર, પારિવારિક પ્રેમ અને સારા કર્મો પણ છે.
આ શુભ મુહૂર્તમાં, પૂરી શ્રદ્ધા અને વિધિ-વિધાન સાથે પૂજા કરીને, તમે માતા લક્ષ્મી, ભગવાન કુબેર અને ધન્વંતરી ભગવાનના આશીર્વાદ પ્રાપ્ત કરો અને તમારું આખું વર્ષ ધન, ધાન્ય અને ઉત્તમ સ્વાસ્થ્યથી પરિપૂર્ણ થાય.
સર્વેને શુભ ધનતેરસ!
ઘરેલું બિઝનેસ માટે જાતે બનાવો Instagram Presence: સંપૂર્ણ માર્ગદર્શિકા
